1453 Artık Yıl Mıdır? Tarih, Takvim ve Zamanın Dönemsel Yansımaları
İstanbul’da yaşayan, gündüzleri ofiste çalışan, akşamları da blog yazan sıradan bir gencim. Geçenlerde bir arkadaşım “1453 artık yıl mıdır?” diye sordu. Öncelikle, bu soru bana biraz garip geldi çünkü 1453, tarih kitaplarından aşina olduğumuz, İstanbul’un fethinin yaşandığı yıl. Ama o yılın artık yıl olup olmadığı, kesinlikle bana fazla detaylı bir konu gibi geldi. Ancak yine de, işin içine biraz eğlence katmak için bu soruyu araştırmaya karar verdim. Kendi kendime “Ya gerçekten de 1453, artık yıl mıydı?” diye düşündüm. Bu yazıda da, hem bu soruyu hem de “artık yıl” kavramını biraz irdelemeyi düşündüm. Belki de tarihe bakış açım bir tık daha değişir, kim bilir?
Artık Yıl Nedir? Hangi Yıllar Artık Yıldır?
Öncelikle, “artık yıl” ne demek, ona bir göz atalım. Artık yıl, 366 gün süren bir yıldır, yani normal bir yılın bir günü kadar daha uzun bir yıl. 366. gün ise 29 Şubat’tır. Peki, neden bu kadar uzun bir yıl var? Çünkü Dünya’nın güneş etrafındaki dönüşü, tam 365.25 günde tamamlanıyor. Yani her dört yılda bir, bu fazladan çeyrek günü tamamlamak için 29 Şubat’ı takvime ekliyoruz. Bunu basitçe anlatmak gerekirse, 365 gün yetmiyor, biraz ekleme yapmamız gerekiyor.
Artık yıl sisteminin amacını öğrendikten sonra, şunu merak ediyorum: Eğer bu kuralları baz alırsak, gerçekten de 1453 yılı artık yıl olabilir mi? Yani, 1453 yılı takvime 29 Şubat’ı ekleyecek kadar uzun bir yıl mıydı? Hadi bunu çözmeye çalışalım.
1453 Artık Yıl Mıdır? Cevaplayalım
Bir yılın artık yıl olup olmadığı, oldukça basit bir matematiksel kurala dayanır. Bir yılın artık yıl olabilmesi için, yılın 4’e tam bölünmesi gerekir. Ama burada bir detay var: Eğer yıl 100’e de tam bölünüyorsa, artık yıl olabilmesi için 400’e de bölünebilir olması gerekiyor. Bu da demek oluyor ki, 1453 yılı 4’e bölünemediği için, 1453 aslında bir artık yıl değil.
Hadi bunu daha somut bir örnekle açıklayalım: 2000 yılı, 4’e ve 100’e bölünüyordu, ama 400’e de bölünmesi gerekiyordu ve 2000, 400’e de bölünebildiği için artık yıl olarak kabul edildi. Ama 1453, 4’e bile bölünemediği için, doğal olarak artık yıl değil. Yani, 1453 yılında 29 Şubat yoktu.
1453’ün Tarihi Bağlamı: Bir Yılın Anlamı
Şimdi, tarihsel açıdan biraz daha farklı bir bakış açısı eklemek istiyorum. 1453, İstanbul’un fethedildiği yıl olarak dünya tarihinin önemli bir dönüm noktalarından biri. Biz İstanbul’da yaşayan biri olarak, bu tarihi sürekli anımsıyoruz. Bu yıl, Osmanlı İmparatorluğu’nun yükselişiyle birlikte Batı ile Doğu arasındaki dengeyi değiştiren bir milat oldu. Peki, 1453’ün artık yıl olup olmaması, o dönemin İstanbul’u için ne anlama gelirdi? Aslında hiçbir şey. O dönemde takvimsel hesaplamalarla bu kadar derin bir ilişki kurmazlardı, tabii ki. Ancak yine de, zamanın akışı ve tarihin dönüm noktalarını hatırlatmak adına, 1453’ün bir yıl olarak anlamı çok büyük. Artık yıl olup olmaması bile, bu tarihin taşıdığı büyük sorumluluğa kıyasla oldukça küçük bir detay.
Günümüzde Artık Yıl Kavramı ve Zamanın Algısı
Bugün, 1453’ün artık yıl olup olmaması gibi sorular belki de o kadar önemli değil, çünkü zaten takvimsel hesaplamalar, yaşamımızın daha büyük bir parçası değil. Ama gelin görün ki, zaman bizim için hala çok anlamlı. Mesela her dört yılda bir, 29 Şubat’ı görmek bile farklı bir deneyim gibi hissediliyor. Ofisteyken, yılın hangi dönemi olduğunu pek düşünmüyoruz ama bir gün takvimi kontrol ettiğimizde, “Haa, bu yıl artık yılmış!” demek farklı bir hissiyat yaratıyor. Bir bakıma, zamanın geçişini fark etmek, bir parça daha bilinçli yaşamamıza yol açıyor.
Ya da her yılın 31 Aralık’ı geldiğinde, “Bir yılı daha devirdik” demek. Artık yıl kavramı bile bize bir yılın uzunluğunu, süresini ve bir takvimin döngüsünü hatırlatıyor. Zamanı, yılı ve günleri daha çok değerli kılmamıza yardımcı oluyor. Kısacası, 1453 yılı artık yıl değilse de, zamanın bizler üzerindeki etkisi hala güçlü ve belki de daha anlamlı hale geliyor.
Sonuç Olarak
1453 yılı, bir tarihsel dönüm noktası olsa da, takvimsel olarak artık yıl değil. Yılın uzunluğunu belirleyen 4’e bölünebilme kuralı, bu tarihi yılın takvimsel hesaplamalarının dışında kalmasına neden oldu. Ancak bu durum, 1453’ün tarihsel anlamını ya da İstanbul’un fethini daha az önemli kılmıyor. Zamanın geçişine ve yılların dönüşümüne dair sorular, aslında bizleri geçmişi daha dikkatli hatırlamaya ve geleceğe dair daha bilinçli bir şekilde bakmaya teşvik ediyor. Her ne kadar bir yılın artık yıl olup olmaması, tarihi anıların gücünü değiştirmese de, zamanın geçişini daha çok anlamaya başladığımız bir dönemdeyiz. Belki de bu, aslında daha önemli.